Licht & Geluid

Ooit jouw kleine zusje of jouw vriendjes laten schrikken in het donker? Tuurlijk wel/niet. Maar iedereen kent het schrikeffect in het donker, als iemand het licht van de zaklantaarn onder zijn gezicht houdt: een onnatuurlijke belichting. En dan liefst met een enge stem erbij: waaaaiii! Schrikken maar. 

In de filmwereld kent men die effecten helemaal. Iedere belichting van een hoofd, gezicht of postuur kent zijn eigen regels en is over nagedacht. Laten wij eens teruggaan naar die griezelige scene in Silence of the lambs (1991). De inspecteur (Jodie Foster) staat voor de tralies van seriemoordenaar Hannibal the Cannibal, eng gespeeld door Anthony Hopkins. Hij staat in het donker en doet een stap naar voren, waardoor zijn gezicht juist van boven beschenen wordt, waardoor zijn schedel extra glanst en zijn ogen zwarte gaten worden, met het gewenste effect. Of de prijswinnende documentaire van Tamar van den Dop, “Mag ik je aanraken?”, maakt van het belichten van gezichten extra werk, met een versterkend dramatisch effect: prachtig!

Of neem de kleur van een film: somber (weinig licht, bv in een spannende thriller, zoals in de thriller Se7en), tropisch (fel, of felgeel, zoals bij woestijnopnames, bv Breaking Bad), vrolijk zomers stemmend (licht en veel blauw van de zee, vooral bij komedies), of nachtlicht (donker met kunstlicht). Het is de cameraman/-vrouw die, in overleg met de regisseur, voor dat soort juiste belichting zorgt. Meestal wordt de opname met kunstlicht versterkt, bv om te voorkomen dat een plotselinge regenbui de kleur en sfeer van de opname ‘bederft’. Daarnaast zorgt de cameraman er ook voor, hoe de opnames gemaakt worden: vanuit laag standpunt (kikkerperspectief, je kijkt tegen iemand op), van bovenaf (vogelperspectief, de persoon oogt nietig en klein), vlakbij de persoon of juist op afstand of een scheef standpunt voor een bevreemdend effect en dat met de juiste lenzen.

Om snelheid in een film te suggereren, snelt de camera met de voortbeweging mee, of de camera staat lang stil op één punt gericht, hetgeen traagheid kan geven. 

Er zijn een aantal internationale beroemde Nederlandse cameramannen, zogenaamde DoP’s (directors of photography, de ‘baas’ over camera en licht), te weten: Jan de Bont (o.a. van Turks fruit, Die hard, Speed, The Haunting), Theo van de Sande (Blade, Cruel intentions), Robby Müller en Hoyte van Hoytema (Bond-films, Dunkirk, Tenet en Oppenheimer). Zij zijn de ‘schilders met licht’ van de film: de cameraregisseur of ook wel de beeld bepalende cinematograaf.

Wil je meer weten over belichting van films, dan zijn de volgende boeken en websites heel leerzaam en leuk:

  • Alles is film, Achter de schermen bij de Nederlandse filmwereld; nov. 2019,                        ISBN 978 90 9031 9629 (www.allesisfilm.nl)
  • James Cateridge – Film voor Dummies; 2019, ISBN 978 90 453 5643 3
  • Dick Maas – “Buurman wat doet u nu?”; 2017, ISBN 978 90 8207 0422
  • Filmbladen: 
    • De Filmkrant
    • Humbug
  • Verder zijn de volgende websites interessant: 
    • IMDb.com (Engelstalig)
    • Moviemeter.nl (Nederlandstalig)
    • Filmkrant.nl (recensies over films en interview met acteurs en regisseurs)
    • VPRO.nl/cinema (recensies over films en interview met acteurs en regisseurs)
    • Humbugmag.be (Vlaams en Nederlandstalige website met recensies over films en interview met acteurs en regisseurs)